Στη Λήμνο - μέρα 4η

Ηφαιστεία: το αρχαίο τείχος

Η Λήμνος αναφέρεται στις αρχαίες πηγές ως δίπολις. Και ενώ η Μύρινα εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί αστικό κέντρο του νησιού, η έτερη πόλις, η Ηφαιστεία (σημείωμα), έπαψε να υφίσταται ήδη από τον 7ο αιώνα μ.Χ.

 

Ο αρχαιολογικός χώρος της Ηφαιστείας είναι πολύ εκτεταμένος και καλύπτει μεγάλο μέρος του ακρωτηρίου όπου βρίσκεται (χάρτης). Ένα μικρό μόνο τμήμα του - το αρχαίο θέατρο - είναι ανεσκαμμένο και οργανωμένα επισκέψιμο. Ένα άλλο τμήμα του είναι απλά περιφραγμένο, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του είτε τελεί υπό ανασκαφή είτε βρίσκεται εκτός φύλαξης.

 

Το ερημικό σήμερα σημείο όπου βρίσκεται η αρχαία πόλη, σε μία άκρη του νησιού, πρέπει να ερχόταν σε αντίθεση με το μέγεθος της, όπως μαρτυρά η έκταση των ερειπίων της. Μου θύμισε την αρχαία Άντισσα στη Λέσβο, μία άλλη ακριτική αρχαία πόλη, σπρωγμένη περισσότερο προς τη θάλασσα παρά προς τη στεριά και το υπόλοιπο νησί.   

 

Δεν θα σταθώ στο αρχαίο θέατρο, όσο σε κάποια σημεία που εξερεύνησα εκτός του οργανωμένου αρχ. χώρου. Πολύ εντυπωσιακά είναι τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, χαμηλά στο λόφο και δίπλα στη θάλασσα. Δεν υπάρχει καμμία πινακίδα που να οδηγεί ή να εξηγεί το μεγαλοπρεπές μνημείο, οπότε το ανασυνθέτεις με βάση παρόμοια μνημεία της εποχής και τις γενικότερες γνώσεις σου. Κοντά στο ιερό διακρίνεις κομμάτια της ορθομαρμάρωσης και του δαπέδου, γεγονός που δείχνει τον πλούτο των υλικών ποιυ χρησιμοποιήθηκαν. Βαπτιστήριο, νάρθηκας και σκόρπιοι κίονες είναι μερικά από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του μεγάλου αυτού μνημείου.

 

Κότσινας: προς την υπόγεια πηγή

Στην άλλη πλευρά του ακρωτηρίου και στο τέλος ενός κακοτράχαλου χωματόδρομου έρχεσαι στο αρχαίο λατομείο, από όπου εξήχθησαν τα υλικά για την κατασκευή του θεάτρου (σημείωμα). Οι ισχυροί άνεμοι και η αλμύρα της θάλασσας έχουν σμιλέψει τα πετρώματα, ενώ η ανθρώπινη λατομική παρέμβαση κάνει την αποκοτιά του τοπίου ακόμα πιό έντονη.

 

Φεύγοντας από την Ηφαιστεία κάνω μία στάση στην είσοδο του ακρωτηρίου, όπου σώζεται τμήμα των αρχαίων τειχών και της πύλης της πόλης. Εντύπωση μου προκαλεί η ομορφιά της τοιχοποιίας, που δεν έχω συναντήσει αλλού ως τώρα. Έκαστη πέτρα μοιάζει σαν να ξεπηδάει από ένα κάδρο.

 

Το λιμάνι της Ηφαιστείας γέμισε φερτά υλικά κατά τη βυζαντινή εποχή και αχρηστεύτηκε. Έτσι, το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής μεταφέρθηκε στο κοντινό χωριό του Κότσινα. Εδώ οι Βυζαντινοί έχτισαν ένα κάστρο που είχε τη μοναδική ιδιότητα στον ελλαδικό χώρο του να είναι χτισμένο πάνω σε τεχνητό λόφο (σημείωμα). 

 

Από το κάστρο δεν σώζεται σχεδόν τίποτα. Στην κορυφή του λόφου υπάρχει μία εκκλησία και το άγαλμα της Μαρούλας, μίας θρυλικής ντόπιας κοπέλας που πρωτοστάτησε στον αγώνα των Λημνίων κατά των Οθωμανών. Υπάρχει και ένα υπόγειο πέρασμα προς μία πηγή, που λέγεται ότι χρονολογείται στην εποχή της βενετικής κατοχής της Λήμνου.  

 

Η είσοδος της νύκτας με βρίσκει στην είσοδο του χωριού όπου διαμένω, του Βάρους. Εδώ υπάρχει άλλη μία παραλληλία με τη Λέσβο. Ένας απολιθωμένος κορμός δέντρου έχει εντοπιστεί (χάρτης) και είναι επισκέψιμος (σημείωμα). Το σκοτεινό χρυσαφί χρώμα των γύρω λόφων, αυτήν ώρα που νυχτώνει, δίνει στη στιγμή μία δύναμη μαγική.